ŁOWCZA-3 w nowym systemie obrony powietrznej i przeciwlotniczej

Po pierwsze zbierać dane

Zadaniem systemów przeciwlotniczych (plot) jest precyzyjne rażenie konkretnie wybranych i wskazanych celów. Dlatego w pierwszej kolejności konieczne jest zebranie wszelkiej dostępnej informacji o sytuacji powietrznej, później stworzenie na jej bazie obrazu sytuacji taktycznej z przydzielaniem kategorii poszczególnym obiektom (po ich wcześniejszym rozpoznaniu), wskazanie celów oraz ich zniszczenie.

Rozdział celów dla poszczególnych środków ogniowych wymaga wiedzy o ich dyslokacji i aktualnym stanie gotowości (np. ile mają rakiet lub czy są w ruchu), ponieważ tylko wtedy osoba dowodząca obroną przeciwlotniczą może zaplanować sposób zaangażowania sił własnych z zachowaniem rezerw na nagle pojawiające się, nowe zagrożenia.

Budowa systemu ZWD-10R ŁOWCZA-3

System Łowcza-3 powstał dla zabezpieczenia zadań związanych ze zbiorem i przekazywaniem informacji w ramach systemu obrony przeciwlotniczej (OPL) Wojsk Lądowych i Marynarki Wojennej. Jego budowa rozpoczęła się tak naprawdę w 1978 r., ponieważ to właśnie wtedy powstał projekt koncepcyjny. Prace rozpoczęto w Przemysłowym Instytucie Telekomunikacji i później kontynuowano w WZR RAWAR (dzisiaj te firmy zostały połączone pod nazwą PIT-RADWAR S.A.).

Ostatecznie na bazie ŁOWCZA-3 zbudowano kompletny system automatyzacji dowodzenia i kierowania wojsk OPL i zarazem pierwszy system kierowania środkami walki, jaki opracowano w Polsce. W jego skład wchodzą:

• źródła informacji o sytuacji powietrznej (mobilne stacje radiolokacyjne i system obrony powietrznej);
• obiekty automatyzacji dowodzenia ZWD-10R – ŁOWCZA-3, który rozmieszcza się na stanowisku dowodzenia (SD) pułku przeciwlotniczego (pplpot) i SD dywizjonu przeciwlotniczego (dplot) Wojsk Lądowych i Marynarki Wojennej;
• wozy dowodzenia REGA-1, które są na wyposażeniu SD baterii plot;
• terminale REGA-2, REGA-3 i REGA-4, które są na wyposażeniu środków ogniowych;
• wozy dowodzenia WD-95 baterii armat plot S-60 – system BLENDA;
• wozy REGA-5, który są przeznaczone do realizacji interfejsu tego systemu z otoczeniem koalicyjnym przy wykorzystaniu standardu LLAPI (ang. Low Lewel Air Picture Interface).

Terminale REGA-2 są zamontowane na samobieżnych, rakietowych zestawach przeciwlotniczych OSA i KUB, terminale REGA-3 są na wyposażeniu plutonów przeciwlotniczych uzbrojonych w przenośne zestawy rakiet powietrze – ziemia typu GROM i systemy rakietowo-artyleryjskie ZU-23-2, natomiast terminale REGA-4 są na wyposażeniu drużyn przeciwlotniczych.

Podstawowym elementem systemu ŁOWCZA-3 jest serwer z centralną bazą danych i oprogramowaniem pozwalającym na zbieranie danych, analizę sytuacji i optymalizację decyzji oraz obsługę transmisji danych. Operatorzy mają do dyspozycji maksymalnie cztery stacje robocze, które zapewniają zobrazowanie z różnych źródeł informacji oraz uogólnionej sytuacji powietrznej, przesłanych zadań/meldunków oraz współdziałanie z własnym lotnictwem.

Możliwości systemu ŁOWCZA/REGA

System ŁOWCZA/REGA zapewnia integrację wielu typów środków ogniowych przy pełnej mobilności systemu (obiekty ŁOWCZA-3 mają możliwość pracy w ruchu). Pierwszy produkcyjny wóz ZWD-10R na podwoziu gąsiennicowym (pojazd MT-LB) został wdrożony do wojsk w roku 1998. Po zbudowaniu serii trzech sztuk na podwoziu gąsiennicowym, dokonano modernizacji i rozpoczęto produkcję wozów ZWD-10R na podwoziu kołowym (pojazd STAR 944 z nadwoziem SARNA) pod nazwą ŁOWCZA-3K. Do wojsk dostarczono łącznie 24 egzemplarze tego systemu.

W jednej z modyfikacji, wóz ŁOWCZA-3K został uzupełniony o czwarte stanowisko operatorskie przeznaczone do pracy w systemie wspomagania dowodzenia, na którym osadzane jest oprogramowanie SZAFRAN. Wóz w tej wersji nosi nazwę ŁOWCZA-3KS.

Wymiana informacji jest realizowana w sieciach radiowych TDMA zbudowanych na bazie radiostacji VHF (PR4G). Wykorzystywany jest przy tym narodowy protokół informacji oparty o struktury depesz systemu PASUW. Depesze w formacie PASUW pozwalają na przekazywanie oprócz informacji o sytuacji powietrznej oraz komend i meldunków kierowania walką, także informacji tła taktycznego (linie rozgraniczenia, korytarze przelotu lotnictwa itp.), meldunków o gotowości bojowej, stanach liczbowych pododdziałów i informacji logistycznych (które obecnie są przekazywane przez depesze ADatP-3).

Korzystając z tych możliwości obiekt ŁOWCZA-3 pozwala na zbiór, uogólnianie i opracowanie informacji o sytuacji powietrznej w strefie odpowiedzialności oraz kierowanie walką poprzez

• analizę zagrożeń i możliwości sił własnych;
• wypracowanie optymalnych decyzji o użyciu środków ogniowych, które są do dyspozycji;
• rozdział celów pomiędzy podporządkowane jednostki ognia;
• współpracę z nadrzędnym stanowiskami dowodzenia (odbiór zadań i meldowanie);
• współpracę z jednostkami podległymi (odbiór meldunków, gromadzenie danych o położeniu, stanie uzbrojenia i amunicji, gotowości bojowej, rozdzielenie zadań pododdziałom oraz odbiór i analiza meldunków o wynikach ich realizacji).

Modyfikacja systemu ŁOWCZA-3

System ŁOWCZA-3 był tworzony na początku lat 90-tych i wymaga pewnych modyfikacji (zmian konstrukcyjnych przy zachowaniu jego funkcjonalności), które są obecnie wymagane przy tworzeniu zintegrowanego system obrony przeciwlotniczej. Przede wszystkim konieczna jest zmiana obecnie wykorzystywanego, narodowego protokołu informacji. Oparcie się o struktury depesz systemu PASUW nie pozwala bowiem na przekazywanie wszystkich informacji, które są dzisiaj wymagane do zapewnienia interoperacyjności (format numeracji tras, kody identyfikacji i odpowiedzi IFF). Ponadto dawne rozwiązania konstrukcyjne nie spełniają obecnie obowiązujących wymagań bezpieczeństwa teleinformatycznego.

Chcąc dostosować obiekty ŁOWCZA‑3/REGA do obecnych wymagań, ich producent (PIT-RADWAR S.A.) proponuje dokonanie następujących modyfikacji:

• przeniesienie aparatury systemu do nadwozia kontenerowego (standardowych kontenerów dziesięciostopowych), dzięki czemu będzie można zapewnić szczelność elektromagnetyczną obiektów oraz zwiększy się mobilność poprzez możliwość zastosowania różnych podwozi;
• wymianę radiostacji PR4G na radiostacje typu IP-Radio (R-450C), co pozwoli zwiększyć przepustowość sieci wymiany informacji oraz umożliwi jej zabezpieczenie kryptograficzne (pomysł zastosowania radiostacji R-450C i oprogramowania obiektu SDP-20 wyszedł z Zarządu Obrony Powietrznej i Przeciwrakietowej i był przedmiotem testów w ramach ćwiczeń w Ustce w czerwcu 2014 r.);
• wymianę sprzętu komputerowego (będzie to związane z wymianą systemu operacyjnego i modyfikacją oprogramowania) co zapewni serwisowalność obiektu;
• przeniesienie dotychczasowej funkcjonalności obiektu w środowisko nowego systemu operacyjnego (w ramach modyfikacji oprogramowania) i zastąpienie protokołu PASUW na LINK-11B w relacji wymiany informacji ze szczeblem nadrzędnym. Ten sam efekt można osiągnąć wykorzystując oprogramowanie obiektu SDP-20 (zrealizowanego dla Sił Powietrznych w ramach tematu PRZELOT-SAMOC), który został wprowadzony do wojsk w 2014 r. Oprogramowanie to ma wymaganą funkcjonalność dla SD pplot oraz SD dplot i wymaga jedynie implementacji interfejsu sieci PASUW/TDMA dla zapewnienia integracji z obiektami REGA. Takie rozwiązanie ujednolici oprogramowanie na szczeblach Brygad Radiotechnicznych OP, dywizjonów rakietowych OP oraz pplot i dplot w całych wojskach OPL.

Co się osiągnie dzięki wprowadzonej modyfikacji?

Proponowane modyfikacje nie tylko dostosują obiekt ŁOWCZA-3 do pracy w zintegrowanym systemie OP i zapewnią jego akredytację do przetwarzania informacji niejawnej, ale również przystosują jego stronę sprzętową do wykorzystania w perspektywicznym systemie OP, w którym mają być wprowadzone nowe, rakietowe zestawy przeciwlotnicze Wisła i Narew.

Jest to zresztą zgodne z założeniami jednego z najważniejszych programów operacyjnych „System obrony powietrznej i obrony przeciwlotniczej” (uzyskanie pełnej interoperacyjności w ramach zintegrowanej obrony powietrznej RP i NATO, w tym możliwości pracy w protokołach LINK 11B oraz LINK 16).

Zaletą oprogramowania SDP-20 jest również fakt, że już obecna jego wersja zapewnia integrację domen dowodzenia i kierowania walką. Natomiast transmisja depesz w protokole LINK-11B poprzez radiostacje IP zapewni zachowanie mobilności elementów systemu OPL.

Powinno się przy tym rozważać głębszą poprawę pracy systemu ŁOWCZA-3/REGA polegającą na modyfikacji pojazdów REGA-1. W tym przypadku w obiektach ŁOWCZA-3 nie byłaby konieczna implementacja interfejsów PASUW/TDMA wystarczy bowiem dotychczasowa funkcjonalność oprogramowania obiektu SDP-20. Wozy REGA-1 współpracowałyby z wozami ŁOWCZA przy wykorzystaniu interfejsów LINK-11B, a kompatybilność z obiektami REGA-2 i REGA‑3 zostałaby zapewniona poprzez zaimplementowanie w wozie REGA-1 protokołu PASUW/TDMA.

Niestety zmiany w systemie ŁOWCZA mają sens, jeżeli zostaną przeprowadzone w ciągu najbliższych dwóch-trzech lat. Jedynym sposobem może więc być tylko modyfikacja, ponieważ przygotowanie modernizacji wydłuży najprawdopodobniej procedury o minimum dwa lata. A tyle czasu ze względu na nowe zakupy niestety nie mamy.