Reforma Sił Zbrojnych Ukrainy (SZU) opiera się nie tylko na zagrożeniu, jakie niesie ze sobą quasi-zamrożony konflikt na wschodzie kraju, ale także ewentualna - pełna lub hybrydowa – interwencja sił zbrojnych Federacji Rosyjskiej. W związku z tym reforma SZU idzie w kierunku integracji z NATO, a przede wszystkim pogłębienia własnych możliwości obronnych w czasie i przestrzeni, co sprowadza się do rozwinięcia rezerw mobilizacyjnych, rozumianych jako zasoby ludzkie i materiałowe.
W efekcie regularne, czynne operacyjne i w pełni rozwinięte związki taktyczne, w razie potrzeby, mają zostać wzmocnione żołnierzami mobilizowanymi, a w razie konieczności także jednostkami skadrowanymi tzw. Korpusu Rezerwy oraz Wojsk Obrony Terytorialnej.
Zgodnie z decyzją Rady Ministrów z 12 listopada 2014 r. nr 607 wojskowa rezerwa zasobów ludzkich na Ukrainie składa się z:
- rezerwy operacyjnej:
- rezerwy operacyjnej I fali (kolejki)
- rezerwy operacyjnej II fali (kolejki)
- mobilizowanej rezerwy ludzkiej
- rezerwy publicznej
Jeśli chodzi o rezerwy operacyjne to rezerwa operacyjna I fali (OR-1) przeznaczona jest do ukompletowania jednostek bojowych, natomiast rezerwa operacyjna II fali (OR-2) przeznaczona jest do ukompletowania jednostek strategicznych rezerw SZU, nowych związków taktycznych oraz dowódczych i kluczowych stanowisk w wojskach obrony terytorialnej.
Informacji o tzw. Korpusie Rezerwy nie ma zbyt wiele. Wiadomo, że funkcjonuje permanentne dowództwo Korpusu Rezerwy, z siedzibą w Kijowie, na którego czele stoi oficer w randzie generała. Obecnie jest nim gen. mjr. Wołodymyr Myroniuk, mający za sobą doświadczenia z Donbasu (obwód ługański, Sektor A). Sam KorRez uznawany jest za część składową Wojsk Lądowych SZU, składającą się z jednostek skadrowanych, stanowiących de facto strategiczne rezerwy Sztabu Generalnego SZU. Pierwsze skadrowane związki taktyczne w ramach Korpusu Rezerwy (4 Korpus Rezerwy) zaczęto formować jeszcze w 2015 r. Przykładowo do końca 2015 r. sformowano (odtworzono) w składzie Korpusu Rezerwy 62 Brygadę Zmechanizowaną.
Związki taktyczne Korpusu Rezerwy to kilka jednostek szczebla brygady, które są skadrowane, z obsadzonymi stanowiskami dowódczymi. Brygady KorRez mają uformowane kadry, ustalone etaty, dysponują zasobami materiałowymi, w tym sprzętem. W zamyśle są więc zdolne do szybkiego rozwinięcia mobilizacyjnego, przy czym zakłada się, że zasilone zostaną rezerwistami, którzy mają przeszkolenie wojskowe i podtrzymują nawyki poprzez okresowe ćwiczenia. Brygady rezerwowe mają różne stopnie wyszkolenia i ukompletowania, wydaje się, że największym potencjałem bojowym dysponuje 5 Brygada Pancerna Korpusu Rezerwy. Zmiana statusu brygady związana była z ukompletowaniem składem osobowym i sprzętem bojowym, w tym m.in. czołgami T-72.
Brygada pancerna rezerwy składa się z trzech batalionów czołgów, batalionu zmechanizowanego, grupy artylerii i pododdziałów zabezpieczenia, analogicznie do operacyjnych związków taktycznych tego typu. Podobnie jest w przypadku zmechanizowanych brygad rezerwowych, których etaty i wyposażenie są takie jak w operacyjnych brygadach zmechanizowanych: 3 bataliony zmechanizowane, batalion czołgów, brygadowa grupa artylerii itd.
W razie konieczności dowolny związek taktyczny przejść może z Korpusu Rezerwy do wojsk operacyjnych i zostać rozwinięty w operacyjną jednostkę wojskową. Tak stało się z 61 Brygadą Rezerwową, która rozwinięta została w 61 Brygadę Piechoty Jegrów. Związek unikatowy w całych SZU, przeznaczony do operacji w lesistym terenie pogranicza białorusko-ukraińskiego. W maju 2019 r. poinformowano, że z Korpusu Rezerwy do wojsk operacyjnych (składu bojowego) przeniesiona zostaje 3 Samodzielna Brygada Pancerna. W lipcu br. dowództwo 3 Brygady wzięło udział w dowódczo-sztabowych ćwiczeniach operacyjnych grupy taktycznej „Polesie”. Być może także inne brygady są przesuwane – lub będą – z Korpusu Rezerwy do wojsk operacyjnych.
Poszczególne brygady są zgrywane nie tylko w swoim organicznym składzie, ale także kadry dowódcze biorą udział w ćwiczeniach sztabowo-poligonowych wyższego szczebla. Przykładowo jednostki Korp. Rez. brały udział w niedawnych ćwiczeniach „Kozacka wola-2019”. W okresie sierpień-wrzesień 2018 r. w ciągu 45 dni zgrywano pododdziały 5 Brygady Pancernej. Na ten czas brygada była w 90% ukompletowana żołnierzami rezerwy operacyjnej II fali. Skład osobowy brygady przeszedł wcześniej specjalistyczne szkolenie w centrach szkoleniowych. W trakcie ćwiczeń zaplanowano najpierw zgrywanie kompanii (rot i baterii), a następnie finalne ćwiczenia brygadowe.
Także inne brygady rezerwy mają za sobą doświadczenie związane z przyjęciem masy zmobilizowanych rezerwistów w celu przeprowadzenia ćwiczeń brygadowych. Przykładowo jesienią 2017 r. ponad 3 tys. rezerwistów OR-2 przyjęła 63 Brygada Rezerwowa. Brygada uczestniczyła także w jesiennych ćwiczeniach „Kozacka wola-2019”, tyle, że tym razem była w pełni ukompletowana składem osobowym i wyposażona.
Tak na marginesie niektóre związki taktyczne dysponują własną infrastrukturą. Wspomniana 63 Brygada Rezerwy otrzymała taką infrastrukturę – wojskowe miasteczko w Starokonstantynowie - w lipcu br. (dwa budynki koszarowe, ukrycia na technikę bojową, punkty wartowniczo-kontrolne etc.).
Jak już wspomniano trudno określić jaki jest stopień ukompletowania i wyposażenia poszczególnych jednostek rezerwowych. Najtrudniej określić jest status 14 Brygady Pancernej, bowiem nie udało się znaleźć w ostatnim czasie informacji na temat ćwiczeń tego związku taktycznego. Generalnie głównym wyposażeniem brygad pancernych rezerwy są wozy T-72 różnych modyfikacji. Według dostępnych informacji 5 Brygada Pancerna wyposażona jest wyłącznie w czołgi T-72, natomiast 4 Brygada Pancerna czołgi T-72 i być może T-64BM Bułat. Jeśli chodzi o brygady rezerwowe artylerii tutaj także sytuacja nie jest jasna. Możliwe, że ćwiczenia z 2018 r. związane były z osiągnięciem statusu jednostki operacyjnej. Przykładowo w 2018 r. 38 Brygada Artylerii przeszła dwumiesięczne szkolenie, gdzie w roli instruktorów wystąpili oficerowie i żołnierze 26 Brygady Artylerii. Nie udało się jednakże ustalić, czy jednostka pozostała w chwili obecnej skadrowana, w ramach Korpusu Rezerwy, czy jest, od niedawna, w pełni rozwiniętym związkiem taktycznym WL.
Warto na koniec zaznaczyć, że duża część rezerwistów OR-2 ma doświadczenie bojowe wyniesione z Donbasu, a jednostki rezerwowe uczestniczą w rotacji w strefę konfliktu. Możliwe, że niektóre brygady wykazywane w korpusie rezerwy są jedynie formalnie, a ich stan ukompletowania i wyposażenia jest wysoki.
Prawdopodobny (poglądowy) skład Korpusu Rezerwy (kadry), z możliwymi zmianami:
- dowództwo korpusu
- 4 Samodzielna Brygada Pancerna
- 5 Samodzielna Brygada Pancerna
- 14 Samodzielna Brygada Pancerna
- 60 Samodzielna Brygada Zmechanizowana
- 62 Samodzielna Brygada Zmechanizowana
- 63 Samodzielna Brygada Zmechanizowana
- 66 Samodzielna Brygada Zmechanizowana
- 38 Samodzielna Brygada Artylerii
- 45 Samodzielna Brygada Artylerii
- jednostki zabezpieczenia
